Ngày mẹ mất tôi nhận được tin nhắn từ bên kia đại dương mà bó tay không làm gì được, chỉ âm thầm thắp nén hương lòng mà nhớ mà thương, đã chấp nhận sẽ có ngày này và cũng đã chuẩn bị, ngoài những việc cần phải làm và đã làm từ bấy lâu, tôi hoàn toàn thúc thủ, không thể bay về phủ phục bên gối mà nhìn mặt mẹ một lần sau cuối. Tôi là đứa con được mẹ cưng nhiều nhất mà cũng là đứa đi xa mẹ nhất. Bao nhiêu trách nhiệm quanh mình trong sinh hoạt hằng ngày, không thể nói đi là đi, biết vậy nên tôi đã lo toan gửi gấm mọi việc cho các anh chị em còn lại bên quê.

Tất cả các anh chị em tôi đều còn lại quê nhà, chỉ có mình tôi là đi xa mẹ nửa vòng trái đất, mấy tấm ảnh gửi qua gửi về không làm nguôi bớt nỗi nhớ thương, mẹ mong mỏi tôi  hết năm này qua tháng nọ, bao nhiêu năm trời xứ lạ quê người thương thương nhớ nhớ, cố thu xếp để về thăm mẹ một lần trước khi có ngày nào đó non đoài khuất bóng ngàn dâu, tôi ừ ừ hử hử mãi cho đến lúc có một cơ hội khoảng mười năm trước, chao ôi, mười năm thoắt cái trôi vèo, lần gặp lại 10 năm trước là tôi đã xa cách mẹ 15 năm hơn.

Mẹ con mười mấy năm xa cách, gặp nhau và sống với nhau chỉ được một tháng trời, tôi không dám hẹn hò bè bạn đi chơi bất cứ nơi nào mà mẹ không thể cùng đi với tôi, hai bà mẹ chúng tôi đều ở trong cái tuổi không biết ngày nào nên tôi chỉ đi loanh quanh gần gần đâu đó rồi trở về trong ngày để gặp mặt mẹ. Ngày bé, vì tính tình nhút nhát, tôi chẳng bao giờ dám đi đâu mà không có mẹ, vậy mà lớn lên rồi lại dám bỏ mẹ đi lấy chồng, lại còn đi xa cả nửa vòng trái đất, ngồi ngẫm nghĩ lại mới thấy ông trời ?trớ trêu.

Hồi còn bé tí, mỗi mùa Vu Lan tôi hay được mẹ dắt đến chùa, chấp đôi tay bé bỏng ngây thơ nhìn lên tôn tượng Ðức Phật nghi ngút trầm hương, tôi lầm rầm khấn khứa theo cái câu ca dao mà tôi vẫn thường được nghe mẹ hát ru chị em tôi "Ðêm đêm ra thắp đèn trời, cầu cho cha mẹ sống đời với con", phải, tôi chỉ cầu mong một điều duy nhất là Ðức Phật ban ơn cho mẹ sống mãi với tôi, đã nói là vì tôi nhút nhát lắm đó mà, tôi không tưởng tượng được là nếu không có mẹ tôi sẽ sống ra sao, tôi sợ lắm, sợ cái viễn ảnh không có mẹ bên mình.

Con bé nhút nhát ấy lớn hơn một chút, ra đi học có bè có bạn thế là xa dần vòng tay của mẹ lúc nào cũng chẳng hay, đến ngày nọ khăn áo vu quy lại xa thêm một bước, đã thấy mắt mẹ rưng rưng, mà mình thời trẻ dại ấy mãi ham chơi, ham vui, nào có biết đến nỗi buồn của mẹ.

Rồi thì binh biến đổi thay, sóng trùng dương lần này đánh dạt tôi đi xa hơn, đi biền biệt phương trời viễn mộng, những tháng năm đầu trên đất khách, mỗi lần Vu Lan đến chùa, tôi lại thấy hình ảnh của mình ngày thơ ấu, rưng rưng nhớ tới lời cầu nguyện năm xưa, chua chát nghĩ thầm, mẹ giờ còn sống đó mà mình có sống với mẹ được đâu, đã xa tít mù khơi, đã nghìn trùng diệu viễn, những mùa xuân, mùa hạ, mùa thu, mùa đông lần lượt trôi qua...

Vút cao con én về đâu?

Chiều xuân tuyết lạnh rơi sầu lòng ta.

Nhớ nhung dằng dặc quê nhà,

Biết trăm tuổi hạc mẹ già giờ sao?

Mẹ giờ như dĩa dầu hao,

Dầu khô tim lụn lao chao gió đùa.

Trải bao năm gội nắng mưa,

Một đời vì trẻ sớm trưa dãi dầu.

Xứ người cửa rộng lầu cao,

Xót xa cho mẹ quê nghèo hẩm hiu.

Ðứa con mẹ đã chắt chiu,

Nới vòng tay mẹ dắt dìu từ đây.

Nhớ mong mẹ đếm tháng ngày,

Con xa vắng mẹ lạc loài mẹ ơi.

Mẹ ơi! Mẹ ơi! Mẹ giờ đã nằm yên dưới lòng đất lạnh, tôi giờ cũng còn biền biệt núi sông! Ngày xa xưa nào mẹ còn sống đó đã không thể cận kề sớm thăm tối viếng, kể chi đến tháng năm lưu lạc quê người?

Giờ con trôi dạt xứ người,

Sớm thăm tối viếng lỗi rồi phận con.

Ðêm nằm tay gát tay buông,

Dục cơn huyễn mộng đưa hồn về thăm ...

(HC-1980)

Về thăm...Chỉ có chờ đợi đêm đêm trong giấc ngủ chập chờn, nhờ mộng hồn chấp cánh nương mây mà về thăm lại mái nhà xưa thềm trăng cũ, có nhớ thương chăng với chỉ mấy giọt nước mắt không đủ làm quên đi chiều nào gió mưa hiu hắt bến sông Tiền, quay lại nhìn mẹ âm thầm theo dõi bóng tôi bước xuống  thuyền con, làm một chuyến viễn trình giao phó cuộc đời cho số mệnh mà nước mắt hòa tan lẫn nước mưa, lần đi đó đâu có bao giờ nghĩ rằng mình sẽ còn gặp lại mẹ, ruột rối gan bời nhưng chân vẫn phải bước đi, chân bước xuống thuyền lòng đau như cắt, tâm trạng này chỉ những ai cùng ra đi vào thời điểm đó mới có thể hiểu được mà thôi.

Miên man sông nước ngậm ngùi,

Thuyền ra cửa bể đáp lời tự do.

Rưng rưng nước mắt chiều mưa,

Vẫy tay lần cuối cho vừa luyến lưu.

Mẹ ơi một lạy giã từ,

Chim non lìa tổ, bay mù gió sương?

(1980)

Gió sương, gió sương! Như chim non tung cánh bay vào sương gió, cánh chim chỉ quen ẩn náu trong tổ ấm thân yêu vậy mà bây giờ lại đã cách xa muôn trùng diệu vợi. Ngày còn bé không dám xa mẹ một bước, nhớ ngày tết chợ quê, mẹ dắt tay len lỏi giữa phố phường đông đúc, tôi sợ lắm, sợ lạc mất mẹ, níu chặt chéo áo mẹ không dám rời tay, khó đi nhanh mua sắm cho kịp, mẹ gửi tôi cho một bà hàng quen, tôi đứng đợi mà lòng xốn xang như lửa đốt, cứ lo trông ngóng mẹ chẳng thiết tha gì với sắc màu rực rỡ ngày xuân có biết bao nhiêu thứ hấp dẫn trẻ thơ, khi mẹ trở lại thì tôi đã nước mắt đoanh tròng, mẹ lau nước mắt cho tôi, mắng yêu "Gì mới đi có chút xíu đã khóc nhè", tôi được mệnh danh  "nhỏ mít ướt" cũng là vì vậy, mà nào mình có muốn khóc đâu, chỉ nghĩ tới nếu có chuyện không hay xảy ra cho mẹ là nước mắt ở đâu cứ trào ra, vậy mà lớn lên rồi tôi lại bỏ mẹ mà đi xa biệt mù như vậy.

Chim bay đỉnh tháp mù mây,

Bâng khuâng sương trắng đã đầy nhớ mong.

Chiểu rơi thấp thoáng buồn nong,

Nước non trăm nẽo nghìn trùng cách xa...

Ðường quê hiu hắt nắng tà,

Cuối chiều bóng mẹ đổ già qua sông.

Ðò đưa mỏng cánh buồm giong,

Năm nào con mẹ tách giòng ra khơi.

Sóng giăng mây nổi đầy trời,

Ðưa con mẹ tiễn không lời tiễn đưa.

Chập chùng đáy mắt già nua,

Thương con mẹ đổ giòng mưa xuống lòng.

Mẹ ơi giờ đã muôn trùng,

Con đi mang nặng tất lòng ly hương.

Tháng ngày trải tuyết đầm sương,

Áo cơm ấm lạnh tha hương xứ người.

Chiều chiều trông cánh chim trời,

Tấc lòng ly tử bồi hồi thương quê...

(1980)

Nhận được hình ảnh các anh chị em gửi cho, thấy mẹ ngày một già tôi biết tháng ngày của mẹ không còn được bao nhiêu, mường tượng bóng mẹ sáng chiều bên thềm quạnh quẽ nắng mưa, bên sông hắt hiu sương khói, nén hương trầm khấn khứa trước bàn thiên chập chờn manh áo bạc, tôi chạnh lòng biết mấy, thương quá bóng hình hiền hòa bạc phơ tóc trắng của mẹ, trắng như hoa cau rơi rụng bên hiên thơm ngát đêm trăng, những ước mong có cánh bay về ôm chầm lấy mẹ, giọt nước mắt lăn dài trên má khi chợt nhận ra mình đang ở một không gian cách xa mẹ muôn trùng.

Bên thềm hoa cau rụng,

Tóc mẹ trắng hồn quê.

Nhớ con ngồi viễn vọng,

Mây chiều trôi bốn bề.

Có lúc bóng mẹ lại chập chờn bên hiên phên thưa gió tạt, ngồi lần chuỗi đếm giọt thời gian, tay run mắt lóa, hình bóng ấy nhắc nhở một đời mẹ thân giáo cho tôi, từ ngày lớn khôn biết nghe biết nghĩ, tôi chưa bao giờ thấy mẹ to tiếng với cha, chưa bao giờ thấy mẹ chưởi chó mắng mèo, nghe mấy đứa con gái gọi chồng bằng ổng, mẹ không bằng lòng, bảo người ta có tuổi có tên, hồi bé tôi nói sao mà mẹ khó thế, lớn lên rồi mới thầm cám ơn mẹ đã dạy chúng tôi những bài học vô ngôn vô giá, khiến cho anh chị em chúng tôi, dù không giàu có sang trọng bằng ai nhưng cũng đủ không làm ai bất bình mà xúc phạm tới hai đấng sinh thành chúng tôi. Mẹ cũng đã đưa tôi tới chùa dù mỗi lần đi là khệ nệ tay xách tay mang và phải chờ đợi lên xe xuống cộ vất vả, cho tôi biết thế nào là khung cảnh không môn, không có mẹ dắt đi chùa, đầu óc ngây thơ non dại của tôi chắc không thể nào hình dung được những sinh hoạt thấm nhuần giáo lý từ bi nơi chốn già lam mà tôi cũng đã sống với trong suốt mấy chục năm qua của cuộc đời, và sẽ mãi mãi nương tựa làm kim chỉ nam cho kiếp sống này.

Bên thềm cơn gió tạt,

Con dế gáy buồn thiu.

Mẹ ngồi lần chuỗi hạt,

Tay năm ngón run chiều.

Càng lớn lên, càng nhìn nếp sinh hoạt trong những gia đình không biết tí gì đạo pháp, tôi thầm cám ơn cha mẹ đã mang chúng tôi vào cuộc thế, tuy không để lại một gia tài vật chất nào, nhưng chỉ với gia tài tinh thần đầy đức độ, chúng tôi vẫn hãnh diện ngẩng mặt lên sống mà không sợ miệng đời phi thị khen chê.

Hôm nay, mùa Vu Lan lại về, lại được nghe được nhắc đến mẹ suốt một tuần lễ dài, tôi rưng rưng nhớ đến chuyện xưa, mẹ giờ đã nằm yên dưới ba tấc đất, bao giờ tôi có dịp trở về lần nữa thì năm tháng cũng đã phôi pha hết bao nhiêu hình ảnh cũ, sẽ không còn có mẹ để cùng tôi đi viếng mộ cha, mà lúc đó tôi phải một mình viếng mộ cả mẹ lẫn cha.

Miên man nghĩ tới hình ảnh những bà mẹ như mẹ tôi và những bà mẹ khác, tôi lại bỗng nghĩ đến những bậc từ mẫu đáng kính mà tôi, chúng ta nên dâng lên một lời chúc thọ, đó là các Bà từ mẫu có những người con là tu sĩ. Ðáng kính ngưỡng nhất là một bậc từ mẫu có những người con trai đều là  tu sĩ. Người đã cống hiến cho Phật giáo công đức vô lường, hoan hỷ cho một người con trong nhà xuất gia trở thành tu sĩ là một điều không dễ làm, huống gì là hoan hỷ cho tất cả nhữngngười con trai xuất sắc của mình đều trở thành tu sĩ. Xin tất cả chúng ta hãy cùng dâng lên một đóa hồng. Ðóa hồng đó không phải để ta cài lên áo của Bà, mà là đóa hồng tượng trưng cho lòng mến yêu quý kính dâng đến cho các vị đã cống hiến những đứa con xuất sắc của mình cho đạo pháp, những người con không phải là của riêng Bà nữa mà đã là những bậc trưởng tử Như Lai, là những bậc đáng kính ở đời đối với tất cả mọi người, đã góp phần vun bồi mạng mạch chánh pháp được biến mãn thập phương và trường tồn xán lạn. Mùa Vu Lan này, ngoài các bậc từ mẫu trong gia đình dù đã quá cố hay hiện tiền mà thường ngày chúng ta hằng tưởng nhớ, cầu nguyện, hồi hướng và phụng dưỡng để báo đáp thâm ân, xin tất cả chúng ta thành tâm cầu nguyện cho các bậc từ mẫu đáng kính ngưỡng của chư trưởng tử Như Lai tuổi thọ tăng long, phước huệ tròn đầy để cho tử tôn huyết thống hay cháu con trong gia đình Phật Giáo đều được vui lây. Mong lắm thay!

Hạt Cát - 2005